De omgevingswet komt eraan: is dat voor uw organisatie een bedreiging of een kans? Dat wordt steeds duidelijker. Naast de omgevingswet zijn inmiddels ook de concept algemene maatregelen van bestuur bekend gemaakt. In die AMvB's komt een groot gedeelte van de materiële wetgeving in te staan. Daarmee is er nu eindelijk een goed beeld van hoe het omgevingsrecht er vanaf 2019 waarschijnlijk uit zal komen te zien.

Bij AKD hebben wij daarom met onze twintig omgevingsrecht advocaten de (denk-)krachten gebundeld en de zomer doorgebracht met de concept AMvB's op schoot. Daarnaast hebben wij voor en met onze cliënten (waaronder bijvoorbeeld de gemeente Breda en ProRail) de concept AMvB's  uitvoerig en besproken en geanalyseerd waar de kansen, valkuilen en risico's voor hen zitten.

De daardoor opgedane kennis en verkregen inzichten over het nieuwe omgevingsrecht delen wij graag met u.

Elke weekdag zal er een nieuwe blog verschijnen van onze hand, onderverdeeld in twee series. Eerst worden de AMvB's in vijf minuten besproken in de serie 'AKD verheldert'. Daarna zullen wij de rest van de maand september elke weekdag een ander thema bespreken in de serie 'AKD verdiept'.

Daarmee is het ook tijd om onze themawebsite Omgevingswet te lanceren! Op deze gestaag groeiende website zullen wij stilstaan bij de kansen die wij zien voor uw organisatie, maar ook waarschuwen voor de valkuilen. U zult op die themawebsite niet alleen onze blogs aantreffen, maar ook beschouwingen over de kerninstrumenten van de Omgevingswet en onze wetenschappelijke publicaties op het onderwerp.

Een kleine voorproef van wat er deze maand komen gaat geven wij alvast in deze blog: 'vijf kansen en valkuilen van de Omgevingswet'.

1. Van 'nee tenzij', naar 'ja, mits'
Vanuit de overheid moet de houding ten opzichte van initiatiefnemers bij toepassing van de nieuwe Omgevingswet veranderen van 'nee, tenzij' naar 'ja, mits'. Dat betekent dat de overheid niet meer moet denken in onmogelijkheden, maar in mogelijkheden. Deze gewenste cultuuromslag wordt door velen gezien als een van de grootste kansen die de Omgevingswet gaat bieden. Maar gaat dat wel (snel) gebeuren? Wij denken op dit moment dat dit de grootste valkuil gaat zijn voor uw organisatie.

2. Overzichtelijker, maar niet minder ingewikkeld
Een eerste blik op de Omgevingswet en de vier besluiten leert ons dat er materieel niet al te veel zal gaan veranderen. Veel regels zijn overgenomen uit de huidige wet- en regelgeving. Voor onderwerpen waar wel belangrijke inhoudelijke wijzigingen zijn voorzien zal nog aanvullingswetgeving volgen. Weliswaar wordt met de Omgevingswet dus het speelveld overzichtelijker, maar dat betekent niet dat het er heel veel eenvoudiger op gaat worden. Wat dit voor u betekent zullen wij de komende tijd uiteen gaan zetten.

3. Meer lokale afwegingsruimte via het omgevingsplan
In het omgevingsplan zal iedereen straks kunnen terugvinden welke regels met betrekking tot de fysieke leefomgeving op een bepaalde plaats gelden. Naast het bestemmingsplan zullen allerlei gemeentelijke verordeningen in het omgevingsplan opgaan. Bovendien krijgen gemeenten onder het motto 'decentraal, tenzij' meer afwegingsmogelijkheden. De wetgever vat die samen met het 'mengpaneel'. Bij sommige aspecten is er geen lokale ruimte en bij andere aspecten juist heel veel ruimte. Als u een goed overzicht heeft van uw mogelijkheden is dit de grootste kans!

4. Meer flexibiliteit, minder rechtszekerheid, meer handhaving?
In de Omgevingswet is bewust gekozen voor meer zorgplichten en minder regels. Er zal niet altijd expliciet zijn voorgeschreven wat ter plaatse is toegestaan. In plaats daarvan wordt omschreven wat het gewenste (milieu-)kwaliteitsniveau is. Daarnaast is er door middel van het uitgangspunt van gelijkwaardigheid (zo lang je maar voldoet aan de norm, maakt het niet uit hoe je het doet) en maatwerk (afwijken kan, tenzij) veel meer mogelijk. De keerzijde hiervan is wel dat het vooraf niet altijd even duidelijk zal zijn voor omwonenden en bedrijven wat er ter plaatse wel of niet kan komen of is toegestaan. Groeiende flexibiliteit en minder rechtszekerheid zullen er naar onze verwachting wel toe leiden dat het steeds belangrijker gaat worden dat overheden stelselmatig en effectief handhavend optreden en dat op een voorspelbare, evenwichtige wijze doen. Wij raden overheden dan ook aan om tijdig te kijken naar het gewenste handhavingsbeleid onder de Omgevingswet.

5. Overgangsrecht de Omgevingswet voor zijn?
Het voorgaande betekent dat hoe de Omgevingswet precies zal gaan uitpakken in de praktijk en wat voor gevolgen dat voor u heeft, niet altijd even goed in te schatten is. Daarnaast is er zoals met iedere nieuwe wet en leercurve aanwezig. Veel zaken zullen door de bestuursrechter nog moeten worden ingevuld en de praktijk moet nog leren omgaan met de nieuwe wet. Investeringen en ontwikkelingen zijn hier niet bij gebaat. Hoewel het overgangsrecht nog niet duidelijk is, kunnen wij ons moeilijk voorstellen dat er in het overgangsrecht een andere keuze wordt gemaakt dan zogenaamde 'eerbiedigende werking': het respecteren van bestaande rechten. Initiatiefnemers en overheden zouden er vanuit dat opzicht misschien goed aan kunnen doen om tijdig een gewenst initiatief ter hand te nemen, zodat dit nog onder het oude recht zal vallen. Dat is (grotendeels) voorspelbaar en biedt meer zekerheid. Van de andere kant kunnen overheden ook al anticiperen op de Omgevingswet door nu al aan de slag te gaan met het voorbereiden van de straks verplichte omgevingsvisie, waarin zij hun beleid voor de fysieke leefomgeving integraal vastleggen.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit blog? Neem dan contact op met Jos van der Velden en Thomas Sanders.