De Nederlandse elektriciteits- en gasmarkt zijn gereguleerde energiemarkten. Bepaalde taken, zoals het aanleggen van elektriciteits- en gasnetwerken en het transporteren van elektriciteit en gas, mogen alleen door aangewezen netbeheerders worden verricht. Een producent of leverancier die duurzame energie wil leveren aan een afnemer, moet dus gebruik maken van de diensten van die netbeheerders. Dit werkt belemmerend voor mensen die zelf duurzame energie opwekken en deze aan bijvoorbeeld de buurman willen leveren.
De Experimenteer-AMvB die in 2015 in werking trad, bood mogelijkheden om bij wijze van experiment (onder voorwaarden) te kunnen afwijken van bepalingen in de Elektriciteitswet 1998 ('E-wet'). Zo kon bijvoorbeeld worden geëxperimenteerd met het zelf aanleggen en beheren van een elektriciteitsnet om duurzame elektriciteit te transporteren. Zo'n ontheffing kon alleen worden aangevraagd door verenigingen en coöperaties en was niet van toepassing op bepalingen in de Gaswet. Tussen 2015 en 2018 zijn er verschillende ontheffingen aangevraagd op grond van deze regeling. Eenvoudig was de regeling niet.
Nieuwe regeling: experimenteren met de Elektriciteitswet en de Gaswet
De noodzaak om te verduurzamen blijft onverminderd groot en in de laatste jaren is gebleken dat er behoefte is aan meer experimenteerruimte dan geboden werd in de oude Experimenteer-AMvB. Op 26 april jl. heeft Minister Wiebes daarom een nieuwe versie van het Besluit experimenten Elektriciteitswet 1998 en Gaswet in het kader van de voorhangprocedure aan de Eerste en Tweede Kamer gezonden. Het is nog niet duidelijk wanneer deze regeling in werking treedt, maar de RVO heeft aangegeven dat dit ergens na de zomer zal zijn. Wel is duidelijk dat deze regeling meer mogelijkheden biedt dan de vorige versie. Op basis van deze nieuwe Experimenteer-AMvB is het niet alleen mogelijk om van bepalingen in de E-wet, maar ook van bepalingen in de Gaswet, af te wijken. Overigens was het de bedoeling dat de oude Experimenteer-AMvB al vervangen zou zijn. In het voorjaar van 2018 lag een eerder concept ter internetconsultatie voor. Naar aanleiding daarvan is het concept op verschillende punten gewijzigd. Uit de Nota van Toelichting blijkt dat de nieuwe versie vooral meer ruimte beoogt te creëren voor experimenten waarbij de aggregator een rol krijgt. De regeling is geactualiseerd, waarbij ook is gekeken naar het clean energy pakket van de Europese Unie. Kort samengevat biedt de regeling nu mogelijkheden voor meer experimenten.
Een verruiming ten opzichte van de oude Experimenteer-AMvB is dat projecten waarvoor een ontheffing kan worden aangevraagd, groter van omvang kunnen zijn dan voorheen. Coöperaties en verenigingen kunnen zo aan maximaal 5.000 aansluitingen energie leveren en voor grotere projecten is het zelfs mogelijk om tot 100.000 aansluitingen te bedienen. Daarnaast is het niet alleen voor verenigingen en coöperaties, maar voor vrijwel alle partijen op de energiemarkt mogelijk om een ontheffing aan te vragen. Zo kunnen netbeheerders een ontheffing aanvragen om te experimenteren met tariefstructuren. Ook voor leveranciers en producenten is het mogelijk om te participeren in een experiment, maar het verbod op bedrijven die zowel leveren en/of produceren als netten beheren uit artikel 10 b E-wet en artikel 2c Gaswet blijft van toepassing.
Mogelijkheden voor de aggregator?
Ook biedt de nieuwe regeling ruimte om de rol van aggregator (zie dit eerder verschenen blog) vorm te geven. De aggregator is een nieuwe partij op de energiemarkt die verbruikers of producenten kan helpen door flexibiliteit van individuele afnemers te kopen en dit aan te bieden aan netbeheerders of programmaverantwoordelijken. Het doel hiervan is het voorkomen van onbalans op het net. Dit zou netbeheerders kunnen helpen om het netwerk efficiënter te gebruiken, waardoor ze minder snel hoeven over te gaan tot verzwaring van het net. Hoe een en ander vorm moet gaan krijgen is nog onbekend, maar wellicht zullen de experimenten hieraan kunnen bijdragen. Mogelijk kan de aggregator een rol spelen bij het voorkomen van congestieproblematiek die soms ontstaat bij de uitrol van grootschalige zonneparken of het aansluiten van grote elektriciteitsverbruikers als datacenters.
Experimenteren met de Warmtewet
Het nieuwe art. 1b van de herziene Warmtewet zal (wel) een grondslag gaan leveren om met bepalingen in de Warmtewet te experimenteren. De inwerkingtreding hiervan is uitgesteld totdat bij AMvB regels zijn gesteld omtrent de voorwaarden waaronder met de Warmtewet geëxperimenteerd mag worden (Stb 2019, 134, p. 3).
Hoewel met deze nieuwe Experimenteer-AMvB verruiming wordt beoogd, is het jammer dat er thans weinig ruimte is om met de Warmtewet te experimenteren (Crisis- en herstelwet en op 1 juli a.s. krijgen leveranciers de mogelijkheid om met tarieven te experimenteren). Tijdens de internetconsultatie is opgemerkt dat experimenteren met stadsverwarming ontbreken, net als experimenten met waterstof. Er bestaat dus duidelijk behoefte aan de mogelijkheid om (verder) met de Warmtewet te experimenteren. Hopelijk laat de inwerkingtreding van de experimentenregeling uit de Warmtewet niet (te) lang op zich wachten.
Tot slot
Kort en goed, de nieuwe Experimenteer-AMvB biedt naast meer mogelijkheden om met de E-wet te experimenteren, nu ook mogelijkheden om met de Gaswet te experimenteren. Ook zijn er meer partijen die hiervan gebruik kunnen maken. Is de regeling ook eenvoudiger dan zijn voorganger? Dat niet, maar het pionieren met regelgeving is wat ons betreft onvermijdbaar in de energietransitie. Het is goed dat deze regeling daarvoor mogelijkheden biedt, zonder essentiële waarborgen zoals leveringszekerheid en consumentenbescherming uit het oog te verliezen.
De Nederlandse elektriciteits- en gasmarkt zijn gereguleerde energiemarkten. Bepaalde taken, zoals het aanleggen van elektriciteits- en gasnetwerken en het transporteren van elektriciteit en gas, mogen alleen door aangewezen netbeheerders worden verricht. Een producent of leverancier die duurzame energie wil leveren aan een afnemer, moet dus gebruik maken van de diensten van die netbeheerders. Dit werkt belemmerend voor mensen die zelf duurzame energie opwekken en deze aan bijvoorbeeld de buurman willen leveren.
De Experimenteer-AMvB die in 2015 in werking trad, bood mogelijkheden om bij wijze van experiment (onder voorwaarden) te kunnen afwijken van bepalingen in de Elektriciteitswet 1998 ('E-wet'). Zo kon bijvoorbeeld worden geëxperimenteerd met het zelf aanleggen en beheren van een elektriciteitsnet om duurzame elektriciteit te transporteren. Zo'n ontheffing kon alleen worden aangevraagd door verenigingen en coöperaties en was niet van toepassing op bepalingen in de Gaswet. Tussen 2015 en 2018 zijn er verschillende ontheffingen aangevraagd op grond van deze regeling. Eenvoudig was de regeling niet.
Nieuwe regeling: experimenteren met de Elektriciteitswet en de Gaswet
De noodzaak om te verduurzamen blijft onverminderd groot en in de laatste jaren is gebleken dat er behoefte is aan meer experimenteerruimte dan geboden werd in de oude Experimenteer-AMvB. Op 26 april jl. heeft Minister Wiebes daarom een nieuwe versie van het Besluit experimenten Elektriciteitswet 1998 en Gaswet in het kader van de voorhangprocedure aan de Eerste en Tweede Kamer gezonden. Het is nog niet duidelijk wanneer deze regeling in werking treedt, maar de RVO heeft aangegeven dat dit ergens na de zomer zal zijn. Wel is duidelijk dat deze regeling meer mogelijkheden biedt dan de vorige versie. Op basis van deze nieuwe Experimenteer-AMvB is het niet alleen mogelijk om van bepalingen in de E-wet, maar ook van bepalingen in de Gaswet, af te wijken. Overigens was het de bedoeling dat de oude Experimenteer-AMvB al vervangen zou zijn. In het voorjaar van 2018 lag een eerder concept ter internetconsultatie voor. Naar aanleiding daarvan is het concept op verschillende punten gewijzigd. Uit de Nota van Toelichting blijkt dat de nieuwe versie vooral meer ruimte beoogt te creëren voor experimenten waarbij de aggregator een rol krijgt. De regeling is geactualiseerd, waarbij ook is gekeken naar het clean energy pakket van de Europese Unie. Kort samengevat biedt de regeling nu mogelijkheden voor meer experimenten.
Een verruiming ten opzichte van de oude Experimenteer-AMvB is dat projecten waarvoor een ontheffing kan worden aangevraagd, groter van omvang kunnen zijn dan voorheen. Coöperaties en verenigingen kunnen zo aan maximaal 5.000 aansluitingen energie leveren en voor grotere projecten is het zelfs mogelijk om tot 100.000 aansluitingen te bedienen. Daarnaast is het niet alleen voor verenigingen en coöperaties, maar voor vrijwel alle partijen op de energiemarkt mogelijk om een ontheffing aan te vragen. Zo kunnen netbeheerders een ontheffing aanvragen om te experimenteren met tariefstructuren. Ook voor leveranciers en producenten is het mogelijk om te participeren in een experiment, maar het verbod op bedrijven die zowel leveren en/of produceren als netten beheren uit artikel 10 b E-wet en artikel 2c Gaswet blijft van toepassing.
Mogelijkheden voor de aggregator?
Ook biedt de nieuwe regeling ruimte om de rol van aggregator (zie dit eerder verschenen blog) vorm te geven. De aggregator is een nieuwe partij op de energiemarkt die verbruikers of producenten kan helpen door flexibiliteit van individuele afnemers te kopen en dit aan te bieden aan netbeheerders of programmaverantwoordelijken. Het doel hiervan is het voorkomen van onbalans op het net. Dit zou netbeheerders kunnen helpen om het netwerk efficiënter te gebruiken, waardoor ze minder snel hoeven over te gaan tot verzwaring van het net. Hoe een en ander vorm moet gaan krijgen is nog onbekend, maar wellicht zullen de experimenten hieraan kunnen bijdragen. Mogelijk kan de aggregator een rol spelen bij het voorkomen van congestieproblematiek die soms ontstaat bij de uitrol van grootschalige zonneparken of het aansluiten van grote elektriciteitsverbruikers als datacenters.
Experimenteren met de Warmtewet
Het nieuwe art. 1b van de herziene Warmtewet zal (wel) een grondslag gaan leveren om met bepalingen in de Warmtewet te experimenteren. De inwerkingtreding hiervan is uitgesteld totdat bij AMvB regels zijn gesteld omtrent de voorwaarden waaronder met de Warmtewet geëxperimenteerd mag worden (Stb 2019, 134, p. 3).
Hoewel met deze nieuwe Experimenteer-AMvB verruiming wordt beoogd, is het jammer dat er thans weinig ruimte is om met de Warmtewet te experimenteren (Crisis- en herstelwet en op 1 juli a.s. krijgen leveranciers de mogelijkheid om met tarieven te experimenteren). Tijdens de internetconsultatie is opgemerkt dat experimenteren met stadsverwarming ontbreken, net als experimenten met waterstof. Er bestaat dus duidelijk behoefte aan de mogelijkheid om (verder) met de Warmtewet te experimenteren. Hopelijk laat de inwerkingtreding van de experimentenregeling uit de Warmtewet niet (te) lang op zich wachten.
Tot slot
Kort en goed, de nieuwe Experimenteer-AMvB biedt naast meer mogelijkheden om met de E-wet te experimenteren, nu ook mogelijkheden om met de Gaswet te experimenteren. Ook zijn er meer partijen die hiervan gebruik kunnen maken. Is de regeling ook eenvoudiger dan zijn voorganger? Dat niet, maar het pionieren met regelgeving is wat ons betreft onvermijdbaar in de energietransitie. Het is goed dat deze regeling daarvoor mogelijkheden biedt, zonder essentiële waarborgen zoals leveringszekerheid en consumentenbescherming uit het oog te verliezen.